Niewydolność nerek u dzieci
Niewydolność nerek może mieć postać przewlekłą lub ostrą. Bardzo często choroby nerek u dzieci w pierwszej fazie przebiegają bezobjawowo, dlatego bardzo ważna jest profilaktyka i szybkie postawienie właściwej diagnozy. Na co zwrócić uwagę i jak realnie pomóc dziecku z niewydolnością nerek?
Czym jest przewlekła, a czym ostra niewydolność nerek?
Przewlekła niewydolność nerek oznacza, że nerki pacjenta przestały prawidłowo funkcjonować, co może dotyczyć zarówno osób dorosłych jak i dzieci. Proces ten trwa miesiącami, a czasem nawet latami, jednak wczesna diagnoza i właściwe leczenie pozwalają go skutecznie spowolnić, a nawet zatrzymać. Ostrą niewydolnością nerek nazywa się nagłe upośledzenie czynności tych organów ze zwiększeniem stężenia kreatyniny we krwi, czemu nierzadko towarzyszy zmniejszenie objętości wydalanego moczu poniżej 500 ml na dobę. W obu przypadkach kluczowym jest monitorowanie przyczyn wystąpienia schorzenia oraz dobranie odpowiednich metod leczenia. Podobnie jak w przypadku każdej innej choroby bardzo ważne jest odpowiednie, pozytywne nastawienie, które wspomaga proces leczenia.
Ostra niewydolność nerek u dzieci – przyczyny
Trudno jednoznacznie opisać czynniki, które bezpośrednio doprowadzają do ostrej niewydolności nerek u dzieci. Można jednak wymieć przynajmniej trzy podstawowe grupy zaburzeń.
- Do pierwszej grupy zalicza się zmniejszenie dopływu krwi do nerek, które z kolei może zostać wywołane przez nagły krwotok, odwodnienie czy niewydolność krążenia. Inną przyczyną należącą do tej grupy, może okazać się nagły spadek ciśnienia we krwi wywołany niewydolnością serca lub wstrząsem.
- Kolejna grupa określa stany bezpośredniego uszkodzenia miąższu nerek, są to patologie powstałe na skutek stosowania leków o toksycznym składzie bądź przyjęcia samych toksyn, np. w postaci glikolu etylenowego. Najbardziej podatną na uszkodzenia częścią nerki jest cewka nerkowa, gdyż jest ona najbardziej wrażliwa na niedobór tlenu. W przypadku uszkodzenia mięśni wytwarzających mioglobiny dochodzi do zatkania światła cewek nerkowych, a w efekcie do niewydolności całego organu. W wyniku uszkodzenia miąższu nerki mówimy o utracie prawidłowej czynności bardzo dużej liczby nefronów.
- Trzecia grupa przyczyn ostrej niewydolności nerek dotyczy procesu, który odbywa się poza samą nerką i polega na utrudnieniu odpływu moczu. Dzieje się tak w momencie zablokowania drożności moczowodu w wyniku ulokowania się w nim kamienia (kamica nerkowa) lub nacieku moczowodu wywołanego guzem nowotworowym.
Co wywołuje przewlekłą niewydolności nerek u dzieci?
Przyczyn przewlekłej niewydolność nerek nefrolodzy upatrują się w:
- nefropatii cukrzycowej (cukrzycowa choroba nerek),
- nefropatii nadciśnieniowej (uszkodzenie nerek w wyniku nadciśnienia tętniczego),
- kłębuszkowym zapaleniu nerek.
Najczęściej jednak przewlekłość niewydolności nerek u dzieci ma związek z wrodzonymi lub nabytymi wadami układu moczowego.
Objawy sugerujące wystąpienie ostrej niewydolności nerek
Wielu rodziców małych pacjentów zarzuca sobie, że zbyt późno zauważyło niepokojące objawy choroby nerek u swoich dzieci, całkiem niesłusznie. Ostra niewydolność nerek objawiać się bowiem może na bardzo różne, często niejasne sposoby, a wszystko zależy tak naprawdę od przyczyny, która wywołała chorobę. U niektórych dzieci wystąpić mogą takie objawy, jak biegunka czy wymioty. Nie należy bagatelizować również zgłaszanego bólu pleców szczególnie jeśli dotyczy odcinka lędźwiowego.
Oliguria a anuria w ostrej niewydolność nerek
Do najbardziej charakterystycznych jednak dolegliwości w przypadku ONN (ostrej niewydolności nerek) należy zaburzenie dotyczące prawidłowego wydalania moczu. Jeśli pacjent zaczyna oddawać mniej niż 500 ml moczu dziennie mówić możemy o oligurii, czyli skąpomoczu, a w przypadku kiedy ilość wydalanego płynu wynosi mniej niż 100 ml mamy do czynienia z anurią – bezmoczem. W momencie zauważenia któregokolwiek z powyższych symptomów, należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem, aby uniknąć powikłań i przejścia choroby w jej przewlekłą postać.
Diagnostyka ostrej niewydolności nerek u dzieci
Postawienie właściwej diagnozy umożliwiają badania, które lekarz zleci w wyniku podejrzenia wystąpienia zaburzeń czynności nerek u dziecka. Pierwszym krokiem ku rozpoznaniu choroby jest pomiar stężenia kreatyniny we krwi. Jeśli badanie wskaże jej nagły wzrost lub stopniowe wzrastanie podczas kolejnych pomiarów, najprawdopodobniej wystąpiła niewydolność nerek. Potwierdzenia diagnozy lekarze będę doszukiwać się w badaniu obrazowym, tzn. na USG nerek. Bardzo istotną wskazówkę stanowił będzie także wywiad środowiskowy, a więc relacja rodziców odnośnie stanu zdrowia, samopoczucia dziecka w przeciągu ostatnich dni.
Kiedy ostra niewydolność nerek przechodzi w niewydolność przewlekłą? Diagnostyka przewlekłej niewydolności nerek
Ostra niewydolność nerek powstaje na skutek nagłych stanów wywołujących chorobę i zdarza się, że nieleczona może utrzymywać się przez dłuższy czas. Jeśli okres chorobowy trwać będzie dłużej niż 3 miesiąc, ONN przechodzi w przewlekłą niewydolność nerek (PNN). Przewlekłe zaburzenia zdecydowanie częściej dotyczą osób dorosłych, zwłaszcza po ukończeniu 65 roku życia. Ma to związek z szeregiem zaburzeń dodatkowych, takich jak cukrzyca czy nadciśnienie. Rozpoznanie przewlekłej niewydolności nerek, poza badaniami kreatyniny we krwi i usg nerki opiera się na wskaźniku GFR - parametru określającego filtrację w kłębuszkach nerkowych. Obliczając GFR pod uwagę bierze się m.in.:
- wiek,
- płeć,
- wagę pacjenta oraz
- poziom stężenia kreatyniny we krwi.
Przewlekła niewydolność nerek – stadia
Właściwy wynik GFR wynosi więcej niż 90ml/min. Przy mniejszej wartości GFR oraz objawom utrzymującym się powyżej wspomnianych 3 miesięcy można dopatrywać się przewlekłej choroby nerek u pacjenta.
Na postawienie wyników GFR można wyróżnić 4 stadia chorobowe, mianowicie:
- wczesna PNN: GFR 60-89 ml/min
- umiarkowana PNN: GFR 30 – 59 ml/min
- ciężka PNN: GFR15 -29 ml/min
- schyłkowa PNN: GFR <15 ml/min.
Niewydolność nerek u dzieci - leczenie
Wybór odpowiedniego leczenia w przypadku ONN u dzieci zależy od przyczyny, która wywołała wystąpienie ogniska chorobowego. Dla przykładu: jeśli za niewydolnością nerek stoją niewłaściwe leki, należy bezwzględnie przestać podawać je dziecku, a w razie konieczności zastosować leczenie nerkozastępcze. Jeżeli nie doszło do uszkodzenia cewek nerkowych albo kłębuszków, eliminacja przyczyny sama w sobie doprowadzi do poprawy czynności nerek. W przypadku gdy nerki na w skutek choroby stają się niewydolne, konieczna jest stała kontrola objętości oddawanego moczu. Od tego zależy regulacja objętości płynów, które może spożyć pacjent. Zabieg ten ma na celu uniknięcie ryzyka przewodnienia oraz obrzęku płuc. Stałej kontroli podlegać będzie także stężenie elektrolitów we krwi, morfologia oraz gazometria.
Metody leczenia nerkozastępczego
Przewlekła niewydolność nerek wymaga pozostania pod stałą kontrolą nefrologa i bieżącego leczenia schorzeń, które doprowadziły do powstania choroby. Działania te mają na celu zmniejszenie ryzyka postępowania przewlekłości niewydolności nerek u pacjenta.
Do metod leczenia nerkozastępczego zalicza się:
Leczenie nerkozastępcze – na czym polega?
Wskazaniem do wdrożenia leczenia nerkozastępczego jest GFR mniejszy niż 15 ml/min lub pojawienie się powikłań niewydolności nerek, które pacjenci opisują jako :
- uporczywy świąd skóry,
- duszność,
- niedożywienie,
- skaza krwotoczna,
- uporczywe kurcze mięśni.
Wystąpienie ww. objawów może świadczyć o mocznicy i konieczności rozpoczęcia dializ. Bardzo ważnym aspektem przy te metodzie leczenia jest rozpoczęcie jej w momencie, gdy stan pacjenta jest względnie dobry. Na szczęście obecnie, dzięki postępowi w dziedzinie medycyny dializom może zostać poddany niemal każdy potrzebujący pacjent, poza osobami cierpiącym na zaawansowaną chorobę nowotworową.
Jak ważne jest wsparcie i opieka psychologiczna w chorobie?
Pojawienie się choroby u jednego z członków rodziny zawsze jest sytuacją kryzysową i trudną. Często niesie też ze sobą konieczność wprowadzenia szeregu zmian w dotychczasowym stylu życia. Wsparcie psychologiczne dla zarówno małego pacjenta, jak i jego najbliższych może okazać się bardzo istotne na każdym etapie choroby. Rola psychologa zmieniać będzie się w zależności od fazy leczenia, dzięki czemu łatwiej będzie zrozumieć nową sytuację i nauczyć się radzić sobie z rodzącymi się w między czasie emocjami.
PLMP/MG232/19-0012, data zatwierdzenia: grudzień 2019