Hemodializa

Na czym polega hemodializa?

Hemodializa (HD) polega na wyprowadzaniu krwi z Twojego organizmu i oczyszczeniu jej z wykorzystaniem specjalnego układu linii krwi, dializatora znajdujących się na maszynie zwanej potocznie sztuczną nerką. Dializator, w którym zachodzi proces oczyszczania krwi to zbudowany z tysięcy bardzo cienkich kapilar (maleńkich rurek ze specjalnej błony) filtr, przez który przepływa krew. Z zewnątrz kapilar przepływa płyn dializacyjny, który przejmuje zbędne produkty przemiany materii oraz pomaga usunąć nadmiar wody nagromadzony w organizmie. Jak to się dzieje? Różnica stężeń toksyn zawartych we krwi (nagromadzone produkty przemiany materii) i w płynie dializacyjnym sprawia, że toksyny przenikają do płynu dializacyjnego chcąc wyrównać stężenia w obu płynach (dyfuzja). Równocześnie prędkość, z jaką nadmiar wody przepływa do płynu dializacyjnego sprawia, że wraz z wodą również przepływają toksyny (konwekcja). Dodatkowo za pomocą płynu dializacyjnego wyrównywana jest gospodarka elektrolitowa oraz kwasowo-zasadowa. Krew odfiltrowana z toksycznych produktów przemiany materii oraz nadmiaru płynów wraca następnie do pacjenta.

Większość pacjentów jest hemodializowana w specjalistycznych szpitalnych oddziałach dializ lub w prywatnych oddziałach dializ. Chorzy przyjeżdżają do szpitala i tam korzystają z jednego ze szpitalnych aparatów do dializy, czyli sztucznych nerek. Zabiegi prowadzone są przez pielęgniarki. Oznacza to, że w tej odmianie leczenia pacjenci ponoszą mniejszą odpowiedzialność za prowadzenie zabiegu dializy i nie muszą przechodzić szkoleń dotyczących obsługi sprzętu do dializ. Ta metoda wymaga jednak regularnych wizyt w ośrodku dializ, co najmniej trzy razy w tygodniu. Każdy zabieg trwa od 3 do 5 godzin. Doliczyć należy również czas dojazdu i powrotu do domu po zabiegu.

Istnieje możliwość wykonywania hemodializy w warunkach domowych, co zwalnia z obowiązku uciążliwych dojazdów. Aparaty do użytku domowego posiadają wbudowane specjalnie mechanizmy czuwające nad bezpieczeństwem pacjenta, ale podczas zabiegu niezbędna jest obecność drugiej osoby. W Polsce ten rodzaj leczenia nie jest jednak refundowany przez Narodowy Fundusz Zdrowia.

Kto może być leczony

Hemodializą może być leczona większość pacjentów z niewydolnością nerek. Aby leczenie to było skuteczne, najważniejsze jest wytworzenie skutecznego dostępu do krążenia krwi pacjenta w postaci przetoki tętniczo-żylnej, cewnika do hemodializy lub w przypadku pacjentów, których żyły są zbyt wąskie lub słabe, protezy naczyniowej. Pacjenci muszą być również zdolni do tolerowania zmian w ciśnieniu krwi oraz stężeń toksycznych produktów przemiany materii we krwi.

Przygotowanie do hemodializy

Istnieją trzy rodzaje dostępu naczyniowego do hemodializy:

Przetoka tętniczo-żylna to chirurgiczne połączenie tętnicy i żyły wytwarzane podczas niewielkiego zabiegu przeprowadzanego w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym. Wytwarza się je tuż pod skórą, najczęściej w okolicy nadgarstka lub łokcia. To połączenie zapewnia możliwość uzyskania krwi pacjenta do zabiegu hemodializy pod większym ciśnieniem. Ściany żyły stają się grubsze, a ich średnica większa. Przetoka tętniczo-żylna „dojrzewa” przez miesiąc. W tym czasie należy wykonywać odpowiednie ćwiczenia, które wspomagają wytworzenie się przetoki.

Cewnik do hemodializy to rodzaj syntetycznej rurki. Jest ona wprowadzana do dużej żyły - zazwyczaj szyjnej lub podobojczykowej (w okolicy szyi) albo udowej (w okolicy pachwiny). Założenie cewnika to krótki zabieg prowadzony w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym. Stosuje się go u pacjentów, u których naczynia własne są nieodpowiednie do wytworzenia przetoki. W porównaniu z przetoką naturalną ryzyko powikłań, takich jak zwężenia naczyń, zakażenia lub zakrzepy jest większe.

Proteza naczyniowa to miękka, zbudowana z tworzywa sztucznego rurka używana do połączenia pomiędzy tętnicą i żyłą. Korzysta się z niej wówczas, gdy żyły pacjenta są zbyt wąskie lub słabe, aby wytworzyć przetokę. Proteza naczyniowa jest zakładana operacyjnie, na przedramieniu, ramieniu lub udzie.

Przeprowadzanie zabiegu

Hemodializa jest przeprowadzana w ośrodku dializ przez przeszkolony w tym celu personel medyczny. Stosując tę metodę leczenia nie musisz przechowywać żadnego sprzętu w domu ani przechodzić szkoleń w zakresie obsługi sprzętu. Hemodializa wymaga trzech zabiegów w tygodniu wykonywanych w turach poniedziałek – środa – piątek lub wtorek – czwartek – sobota. Harmonogram jest ustalany z góry. Pojedynczy zabieg trwa przeważnie od 3 do 5 godzin. Osoba poddawana hemodializie jest ważona, aby ocenić przyrost masy ciała wskazujący na nagromadzenie się płynów. Większość osób leczonych hemodializami dobrze znosi zabiegi, choć w niektórych przypadkach możliwe jest wystąpienie niepożądanych objawów w postaci bólu i zawrotów głowy, skurczy mięśni czy wymiotów.

Osoby leczone hemodializami muszą przestrzegać zasad diety, kontrolować skład przyjmowanych pokarmów, a także ograniczyć spożywanie wody, pokarmów zawierających dużą ilość potasu oraz soli. Nieprzestrzeganie tych zasad może prowadzić do przewodnienia i wielu powikłań.

Podsumowanie

Hemodializa jest obecnie najpopularniejszą formą terapii w Polsce. Zabiegi wykonywane są pod nadzorem personelu medycznego, ale są czasochłonne. Hemodializa wiąże się z koniecznością dojechania i powrotu ze stacji dializ, przygotowaniem się do zabiegu i samym czasem zabiegu (3-5 godzin). Łącznie może to zajmować każdorazowo do 9-10 godzin, wykluczając Cię tego dnia z życia rodzinnego i zawodowego. W trakcie każdego zabiegu HD niezbędne jest wkłucie dwóch igieł. Jeśli planujesz podróż personel Twojego oddziału dializ musi każdorazowo uzgodnić zabiegi dializ w miejscu, do którego się wybierasz.

Data zatwierdzenia materiału: marzec 2019
PLMP/MG232/19-0004